Orta ve yüksek gerilim sistemlerinde devre yüksüz iken açma kapama işlemiyapabilen ve açık konumda gözle görülebilen bir ayırma aralığı oluşturan şalt cihazlarıdır.Uygulamada seksiyoner olarak da bilinir. Son zamanlarda bu ifade kullanılmayarak sadeceayırıcı denilmektedir.Tesis bölümlerini birbirinden ayırıp bakım ve kontrol iĢlerinin güvenli bir Ģekildeyapılmasını sağlar. Ayrıca birden fazla ana bara bulunan sistemlerin açma ve kapama manevralarına hazırlanmasında ve birbirine bağlanmalarında kullanılır.
Kontaklarda meydana gelen arkın söndürüldüğü kısımdır. Üretim aşamasındabelirlenen yöntemlerle bu kısımda, oluşan arklar söndürülerek kontakların ve kesicininzarar görmesi önlenerek ömrü uzatılır
Bara, aynı gerilim ve frekanstaki elektrik enerjisinin toplandığı ve dağıtıldığı ünitedir. Baralar elektrik enerjisinin kontrol ve kumanda edilmesinde kullanılan ünitelerin birbirleriyle irtibatlarını sağlayan iletkenlerdir.
Enerji iletim ve dağıtım şebekelerinde kullanılan direkler; direğin kullanılış şekli, (durdurucu, taşıyıcı, köşe vb.) direk tepe kuvveti, direkteki iletken donanımı, iletken cinsi, iletken kesiti ve direk aralıklarına bağlı olarak seçilir. Köşe direklerinin seçimi ise iletkenlerin köşede yaptıkları açıya da bağlıdır. İletkenlerin direkte oluşturduktan en büyük çekme kuvveti ve rüzgâr yükü hesaplanarak direk tepe kuvveti bulunur.Kuvvetli akım yönetmeliğine göre her direğin, çeşitli durumlar için hesaplanan tepe kuvvetlerini karşılayabilecek sağlamlıkta olması gerekir. Bazı direklerde, direğin yapılış veya kullanılış durumlarına göre zayıf eksen ve kuvvetli eksen olarak iki kullanma yönü vardır. Her iki yönde hesaplanan tepe kuvvetleri, direk tarafından karşılanabilir durumda olmalıdır, iletkenlerin çekme kuvvetleri ile rüzgâr kuvvetleri aynı yönde varsayılır. Bu iki kuvvetin direğin tepesinde oluşturduktan kuvvete, “DİREK TEPE KUVVETİ “ denir. Tepe kuvveti hesaplanırken, iletkenlerin traverslerdeki donanım şekillerine de dikkat edilir. I ve II. buz yükü bölgelerindeki tepe kuvvetleri, bölgelerin özelliklerine göre değişir. Doğrultusu düzgün olan ve yükseklik farkı bulunmayan taşıyıcı direklerin ,iletkenlerin çekme kuvvetinden etkilenmedikleri düşünülebilir. Direklerdeki yatay ve düşey kuvvetlerin etkisi direk temelinin karşı koyması ile karşılanır. Bunun için temel hesabının da yapılması gerekmektedir.
Bağlı oldukları devreden geçen akımı, istenen oranda küçülterek bu akımla sekonder terminallere bağlı aletleri besleyen ve onları yüksek gerilimden izole eden özel trafolara,akım transformatörleri denilir. Akım Trafoları “primer” dediğimiz esasdevreden geçen akımı, manyetik bir kuplaj ile küçülterek “sekonder” dediğimiz ikincildevreye ve bu devreye bağlı cihazlara aktarır. Bunun sonucunda;• Cihazların büyük akımlar ile zorlanması,• OG ve YG devrelerinde, cihazların büyük gerilimler ile zorlanması önlenmiş olur.Akım transformatörlerinin kullanma amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:• Ölçü aletlerini ve koruma rölelerini primer geriliminden izole eder, güvenliçalışmaya imkân sağlar.• Değişik primer değerlerine karşılık, standart sekonder değerler elde edilir.• Ölçü transformatörlerinin kullanılması, ölçü aletlerinin ve rölelerin küçükboyutlu imal edilmesine imkân verir. Büyük akımlar ölçmede daha ekonomik bir çözümdür.
Bağlı oldukları devredeki primer gerilimi istenen oranda küçülterek bu gerilimle sekonder terminallerine bağlı aletleri besleyen ve onları yüksek gerilimden izole eden özel trafolara, gerilim transformatörleri denir. Gerilim trafoları; “primer”dediğimiz esas devre gerilimini, manyetik bir kuplaj ile (genellikle) küçülterek “sekonder”dediğimiz ikinci devreye aktarır ve bu devreye bağlı cihazların gerilime duyarlıelemanlarının enerjilenmesini sağlarlar. Örneğin, voltmetrelere, sayaç ve watmetreleringerilim devreleri vb. Bunun sonucunda; Gerilim transformatörlerinin kullanım amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:• Ölçü aletlerini ve koruma rölelerini primer geriliminden izole ederek güvenli çalışmaya imkân sağlar.• Değişik primer değerlerine karşılık standart sekonder değerler elde edilir.• Ölçü transformatörlerinin kullanılması ölçü aletlerinin ve rölelerin küçük boyutlu imal edilmesine imkân verir.• Büyük gerilimleri ölçmede daha ekonomik bir çözümdür.
Ayarlandığı frekans bandına karşı büyük empedans göstererek karşıdan gelen veya karşı istasyona gönderilen radyo frekanslı işaretin taşıyıcılara hat tarafına yönlendirilmesini sağlayan paralel rezonans devresidir.Enerji nakil hattının (ENH) herhangi bir fazı üzerine seri olarak bağlı sepet şeklinde bir bobindir.Yüksek frekansın, yüksek gerilim devresine girmesine engel olur.Herhangi bir toprağa kaçak arızasında yüksek frekansı toprağa geçirmez.
Hava kompresörleri (yüksek hızla) dönen bir impellerin havaya enerji transfer ettiği dinamik kompresörlerdir.Rotor havanın momentumunu ( basıncını) artırır. Bu momentum sabit difüzörlerde (yayıcılarda) havanın hızını keserek kullanılabilir basınca dönüştürülür. (impeller, 2-3 bar veya daha yüksek basınca uygun dizayn edilmiş fan,pervane, kanatlı rotor)Santrifüj hava kompresörleri, dizaynı gereğince yağsız kompresörlerdir.Dişlileri (impellerin yüksek hızla dönmesini sağlayan dişlileri) yağlamak için kullanılan yağ ile havanın bağlantısı/teması şaft contaları/keçeleri ve atmosferik havalandırma/venting tertibatı kullanılarak kesilir.Santrifüj kompresör sürekli hizmet kompresörüdür, çok az sayıda hareketli parçası olmasından ileri gelen avantajıyla özellikle yüksek hava debisi istenen uygulamalarda ve bilhassa (esas olarak) yağsız hava gereken yerlerde kullanılmaya uygundur.Santrifüj hava kompresörleri su soğutmalı olarak yapılabilir ve paketlenebilir (Üniteolarak verilebilir). Tipik bir santrifüj kompresör paketine/ünitesine son (nihai) soğutucu vetüm kontrol donanımı dahildir.
Yüksek gerilimli ve büyük akımlı şebeke ve tesislerde, yük akımlarını açmaya ve kapamaya yarayan şalt cihazlarına kesici (disjonktör) denir.Yüksek gerilimli ve büyük akımlı şebekelerde devre açma işlemleri basit yapılışalterlerle yapılamaz. Yük altında yapılan akım kesme işlemi esnasında arklar oluş-maktadır.Bu arklar, kontaklara zarar vererek kısa zamanda kullanılamaz hâle getirmektedir.Bu sebeple yüksek gerilimli ve büyük akımlı şebekelerde devre açma ve kapamaişlemleri kesicilerle gerçekleştirilir.Kullanılan Gerilime Göre Kesiciler Kullanıldığı gerilime göre kesiciler,• Alçak gerilim (AG) kesicileri• Orta gerilim (OG) kesicileri• Yüksek gerilim (YG) kesicileri olmak üzere üç çeşittir
Yüksek gerilim şalt sahasına dışarıdan izinsiz müdahalelerin önlenebilmesi adına oldukça önem taşıyan yardımcı ekipmandır.
Enerji nakil hava hatlarında kullanılan iletkenlerin direklere tespitine yarayan,iletkenleri hem taşımaya hem de toprak ile diğer iletkenlere karşı izole etmeye yarayan şebeke malzemelerine izolatör denir.Enerji iletim ve dağıtım şebekelerinde kullanılan izolatörlerin iki ana görevi vardır. Elektriksel bakımdan iletkenleri topraktan ayırmak ve İletken ağırlığını ve iletkenlere gelen ek yükleri karşılamakİzolatörler, elektrik akımına karşı büyük direnç gösteren, sıcak ve soğuk havaşartlarına dayanıklı malzemeler olan porselen ve camdan imal edilir. Bunlara ilaveten,silikon ve epoksi reçineli izolatörler de yapılmakta ancak maliyeti yüksek olduğundan pek kullanılmamaktadır.İzolatörlerin iletkenlere gelebilecek yükleri emniyetli bir şekilde taşıyabilmeleri için mekanik dayanımlarının da iyi olması gerekir.
Yüksek gerilim tesislerinde hat arızaları, yıldırım düşmeleri ve kesici açması gibi manevralar sonucu meydana gelen aşırı ve zararlı yüksek gerilim şoklarının etkisini önler.Ayrıca iletim hatlarında meydana gelen yürüyen dalgaların tahrip etkisini önleyen cihazdır.Devrede iletkenler ile toprak arasında bağlanan ve her türlü elektrik cihazını geçici aşırı gerilimlere karşı koruyan elemandır.
